Câu hỏi: Chúng con có thể làm gì để có được trí tuệ trọn vẹn mà thiền sư nói tới?

Chúng ta cần phải lấy tất cả các hành động của Đức Phật làm tấm gương được chừng nào tốt chừng ấy. Làm các việc thiện có nghĩa là chúng ta đều bận rộn, nhưng trên thực tế thì chúng ta chỉ làm cho bản thân mà thôi. Các loài thú vật chúng nó cũng bận rộn mà chúng nó chỉ bận rộn cho bản thân chúng nó. Cái điều mà chúng ta cần làm là chúng ta cần làm việc nhưng không phải chỉ cho bản thân mà chúng ta cần làm cái điều cần thiết. Chúng ta cần làm việc không phải chỉ cho bản thân mà chúng ta cần làm cái điều cần thiết có nghĩa là chúng ta làm không chỉ để cho một người hay cho tất cả, mà chúng ta làm cái điều cần phải làm. Cái hành động đó sẽ mang lại lợi lạc cho bản thân, cho mọi người hay có thể cho tất cả; nhưng điều cốt yếu là phải làm điều cần thiết đó ở một thời điểm nào đó không phải vì tự ngã.

Làm việc phục vụ cho bản thân thì không được coi là làm việc thiện, làm việc phục vụ cho tổ quốc cũng không phải là làm việc thiện trọn vẹn. Chúng ta cần cố gắng làm điều cần thiết. Việc đó có thể mang lại lợi ích cho một người xa lạ hay cho những người khác trong tương lai. Cái cốt yếu ở đây là làm điều cần làm; và chúng ta cần phải làm mà không có khái niệm về tự ngã. Chú ý đến một người hay tất cả mọi người thì có nghĩa là làm việc với tự ngã. Khi mà có khái niệm là làm cho một người này hay làm cho tất cả tức là đang làm với tự ngã. Bạn cần phải làm cái điều cần thiết mà thôi.

Khi mà chúng ta hành thiền thì thông thường chúng ta không thể bỏ được cái sự tập trung quá mức vào bản thân. Và đó là làm với tự ngã, đó là làm với cái cách không đúng đắn. Hãy chỉ thực hành với cái ý niệm để từ bỏ tất cả. Sự không chú trọng vào một cái gì đó có nghĩa là chỉ làm mà thôi, chỉ thực hành mà thôi. Con đường trung đạo duy nhất chỉ để làm, chỉ để kinh nghiệm, chỉ để biết. Nếu chúng ta làm việc vì tiền thì đó không phải là cách đúng đắn. Nếu chúng ta làm việc vì danh vọng thì đó không phải là cách đúng. Chúng ta làm chỉ là làm mà thôi, không cần chối bỏ hay dính mắc vào các công việc của thế gian. Có nghĩa là chỉ làm thôi, chỉ sử dụng thôi.

Vấn đề ở chổ là chúng ta khó mà làm việc thiện trong đó chỉ có cái làm, chỉ có sự sử dụng mà thôi. Để có thể theo được con đường trung đạo thì chúng ta cần phải bỏ tất cả các ý niệm về chúng sinh hữu tình cũng như vô tình và tất cả các nghiệp thân khẩu ý. Chỉ với phẩm chất xả ly đối với tất cả các hoạt động thì chúng ta mới có thể làm các điều chúng ta phải làm và chúng ta mới có thể không làm cái điều chúng ta không nên làm. Mục đích của việc từ bỏ tất cả mọi người, tất cả mọi thứ và tất cả mọi hoạt động là để có thể kiểm soát được tất cả các nghiệp thân khẩu ý. Nếu như có được năng lực xả ly thì chúng ta có thể kiểm soát ngay cả ý nghiệp; bằng cách ấy chúng ta không nghĩ đến điều mà chúng ta không nên nghĩ, chúng ta sẽ không nói điều mà chúng ta không nên nói, không làm điều mà chúng ta không nên làm; đồng thời, chúng ta sẽ có thể nói điều mà chúng ta cần nói và làm cái điều mà chúng ta cần làm.

Nếu chúng ta không thể xả ly mọi thứ thì sẽ có cái ham muốn sở hữu cái này hay cái kia. Chẳng hạn như tôi muốn có một cái máy camera hay tôi muốn có một cái máy tính đó là vì chúng ta không thể xả ly. Thông thường thì chúng ta sử dụng mọi thứ là để chấp thủ chứ không phải để xả ly. Nếu chúng ta không thể kiểm soát được hành động ấy thì sẽ có cái ham muốn, muốn có, muốn sở hữu bất cứ những gì mà chúng ta có thể sở hữu. Nếu không có được năng lực xả ly thì sẽ có cái ham muốn làm một cái gì đó. Chẳng hạn khi chúng ta thấy người ta hát và múa thì sẽ có cái ham muốn tôi muốn làm như vậy. Đó là bởi vì chưa có được cái năng lực xả ly đối với hành động.